Tövbe ve istiğfar
işlenen günahlardan dolayı olur. Peki günah nedir? Allah’ım işlediğim
günahlardan tövbe ve istiğfar ediyorum. Peki, günah sadece işlenen mi? Hayır!
Aynen oruç gibi! Oruç sadece tutmak değil diyoruz ya. Tutmak ve bırakmak. Terk
ve direnç. Tutulması gerekenlere sahip çıkıp, bırakılması gerekenleri
bırakmaktır oruç. Aynı şekilde günah; bazen işlediğimiz şeydir bazen de
yapmadığımız şeydir. Allah bizi yaptıklarımızdan, yapmamız gerekirken
yapmadıklarımızdan, konuştuklarımızdan ama konuşmamız gerekirken
sustuklarımızdan hesaba çeker.
Peki, tövbe
nedir? Kelime itibari olarak tövbe, “dönmektir” demektir. Yanlış gittiğimizi
bildiğimiz yerde tövbe ediyoruz, fakat yola da devam ediyoruz. Buna tövbe
denmez! Tövbe, yanlışı fark edip geriye dönmektir. Günahı fark edip dönmeye tövbe
denir. Evet, hata olduğunu, günah olduğunu fark ettik. Ama o zamana kadar
yapmadıklarımızdan ya da yaptıklarımızdan bir günah birikti. Kalbimizde lekeler
oluştu. Bu lekeleri amel defterinden silme işine de istiğfar denir. İstiğfar,
Allah’tan bağışlanmayı talep etmek demektir.
Tövbe günahtan
dönmek, istiğfar ise o ana kadar birikmiş olan günah kirlerinden temizlenmeyi
Allah’tan dilemektir.
Allah’ü Teâlâ
şöyle buyuruyor: -…İnne-lhasenâti yużhibne-sseyyi-ât(i)-“İyilikler
kötülükleri siler götürür.” Kim bir iyilik yapmaya niyet ederse kalbinden,
yapmasa bile Allah ona mükâfat verir. Yaparsa, en az on katından yedi yüz
katına kadar mükafat verir. – Men câe bilhaseneti felehu ‘aşru emśâlihâ vemen
câe bi-sseyyi-eti felâ yuczâ illâ miślehâ vehum lâ yuzlemûn(e)-“ Kim bir iyilik yaparsa, ona on katı vardır. Kim
de bir kötülük yaparsa, o da sadece o kötülüğün misliyle cezalandırılır ve
onlara zulmedilmez.” Ama kötülüğe niyet edip içimizden geçirip yapmazsak
hiçbir günah kazanmayız. Allah nasıl lütufkar değil mi?
Allah bir kimseyi ancak gücünün
yettiği şeyle yükümlü kılar. Onun kazandığı iyilik kendi yararına, kötülük de
kendi zararınadır. Şöyle diyerek dua ediniz: “Ey Rabbimiz! Unutur, ya da
yanılırsak bizi sorumlu tutma! Ey Rabbimiz! Bize, bizden öncekilere yüklediğin
gibi ağır yük yükleme. Ey Rabbimiz! Bize gücümüzün yetmediği şeyleri yükleme!
Bizi affet, bizi bağışla, bize acı! Sen bizim Mevlâ’mızsın. Kâfirler
topluluğuna karşı bize yardım et.” (Bakara 286.)
Üç güzele bakmak
sevaptır. Bunlardan birincisi Kâbe’ye bakmak, ikincisi Kuran’ın yüzüne bakmak,
üçüncüsü de anne ve babanın yüzüne bakmak.
İçimizden
geçirdiğimiz iyiliklere sevap var, içimizden geçirdiğimiz kötülüğe ceza yok. – innel
hasenati yüzhibnes seyyiat- “Çünkü iyilikler kötülükleri(günahları) giderir.”
Bir günah mı işledik mesela. Bunun sözlü istiğfar ve tövbesinden daha önce
yapmamız gereken şey hemen bir iyilik yapmak. Çünkü her bir iyilik önceki
kötülüğü siler. Bir insanın günahtan önce yapması gereken en önemli şey bir
hata ettiğini düşünüyor. Mutlaka bir iyilik yapsın, bir sadaka versin, öksüzü
fakiri yetimi doyursun. Sokaktaki sahipsiz hayvanlara baksın, etsin… Allah
rızası için yapılan her iş çok önemlidir.
Bir de sözlü yapılan tövbe istiğfar
var. Mesela iki tane peygamber tövbesinden bahsedelim. Örneği onlardan
görüyoruz. Hz Adem ile Eşinin tövbesi. “Rabbena zalemna
enfusena ve inlem tağfir lena ve terhamna lenekûnenne minel–hasirîn.” ‘Rabbimiz biz nefsimize zulmettik, eğer mağfiret edip
merhamet etmezsen biz kaybedenlerden oluruz.’
Hz Âdem günahından sonra yeryüzüne
indirilmiş. Hz Havva ile Arafat’ta buluşmuşlar, ağlıyorlar. Ya Rabbi bize
tövbeyi öğret. Nasıl yalvaralım ki bizi affedesin. Rabbimiz onlara bir tövbe
öğretiyor. “Ya Âdem! Harama yürüdüğün
ayaklarını topuklarınla yıka! Harama uzanan eli dirseğinle beraber yıka! Harama
baktığın yüzünü yıka! Kokladığın meyveden dolayı burnunu yıka, ağzını yıka.
Yani abdest de bir tövbedir, Resülüllah’ın dilinde. Çünkü abdest alanları
gördüğünde ne yaparlar? Kelime-i şahadet getirerek uzuvlar yıkanır. Neden?
İnsanın işlediği bütün günahlar tüm organlarına siner. Abdest; bu hücrelere
sinen günah kirlerinden bizi kurtaran bir nevi fiili tövbedir. Abdest insana
bir tövbe ve rahmet olarak verilmiş ki ele ayağa sinen günah kirleri dökülsün
diye. Oysa biz abdesti namazın ön şartı, namazı da bir borç olarak algılarız
ya; oysa ki Allah’ın insanlara verdiği çok büyük nimet bunlar. Bunlar fiili
tövbeler.
Bir de Hz Yusuf’un tövbesi var. Hz
Yunus(as) görev yerini terk etti. Allah kendisine oradan ayrıl demeden ayrılınca
balığın karnına mahküm oldu ve orada tövbe etti. Ne dedi? Lâ ilâhe illâ
ente subhâneke innî kuntu minez zâlimîn(zâlimîne)” diye tövbe etti. Yani, “Senden başka ilâh yoktur ya Rabbi. Sen her türlü noksanlıktan,
eşi-ortağı olmaktan uzaksın. Şüphesiz ben kendine yazık edenlerden oldum”niyazında bulunmuştur. Allah bu
pişmanlığı, tövbe ve kararlılığından dolayı onu kurtardı. Şimdi Kur’an-ı Kerim
bize bunu örnek veriyor. Hz Yunus bizden daha mı günahkâr? Biz daha mı temiz
kuluz? Bizim karanlıklarımız daha mı az koyu? Bizim kaygı ve endişelerimiz daha
mı az? O zaman diyelim ki ya Rabbi: Bizim karanlıklarımız Hz Yunus’tan daha
derin. Bizim kaygılarımız, endişelerimiz, günahlarımız daha çok. Sen ki Hz
Yusuf’u bu ifadesiyle kurtardın, bizi de kurtar ya Rabbi!
Hz Âdem’in duası bir tövbenin nasıl
yapılacağını gösteriyor bize. Allah’ım ne kadar çok isterdim yarattığın gün
gibi tertemiz kalabilmeyi. Ama beceremedim ya Rabbi. Evet, hata yaptım. Ama
hatanın farkındayım, sen bağışlamaz ve merhamet etmezsen kaybedenlerden olurum.
Şöyle tövbe ediyoruz, Resûlullah’tan
öğrendiğimize göre. “Estağfirullah. Estağfirullah. Estağfirullahe’l-azîm
el-kerîm, ellezî lâ ilâhe illâ hüve’l-hayyü’l-kayyûmü ve etûbü ileyhi, tevbete
abdin zâlimin li-nefsihî, lâ yemlikü li-nefsihî mevten velâ hayâten velâ
nüşûrâ. Ve es-elühü’t-tevbete ve’l-mağfirete ve’l-hidâyete lenâ, innehû,
hüve’t-tevvâbü’r-rahîm.” Allah’ın isimlerini de söyleyerek Allah’tan başka ilah
olmadığını söyleyip; “Ya Rabbi, senden başka gidilecek kapı bilmiyorum ben.
Kapına geldim, beni bağışla. Senden affımı istiyorum.
Peygamberimizin kadir
gecesinde yaptığı bir dua da şöyledir. “Allahümme inneke
afüvvün kerîmün tuhibbül afve fa’fü anni.” “Allah’ım Sen affetmeyi
seviyorsun, Sen çok affedicisin, beni de af eyle.”
Tövbe aynı zamanda bir öz eleştiridir.
İnsanın aynaya bakmasıdır! Kendi eksiklerini ve kusurlarını görmesidir. Günde
yüz defa ben nerde hata yaptım, ben nasıl yanlış yaptım diyen bir insanın
başkasının kusurunu, ayıbını aramaya fırsatı olur mu? (Erkan Aydın-Pelin Çift sohbetinden bir pasaj)
Derleyen: İsmet YALÇINKAYA
15.03.2020
News
