Dönüşlü Fiil Nedir? Dönüşlü Fiil Örnekleri

ABONE OL

News

Dönüşlü fiil, fiilin etkenliğinin kendi öznesi üzerine döndüğü fiil türüdür. “-l”, “-n” ve “-ş” ekleriyle kurulur. Dönüşlü fiillerde özne belli olduğundan, bunlar aynı zamanda etken fiillerdir.

Dönüşlü Fiil Örnekleri

→ Onu karşımda görünce hemen sarıldım ona. → Kedi yanıma sokuldu ve şefkat istercesine büzüldü. → Yataktan kalkınca önce bir gerindi sonra da etrafa bakındı. → Oğullarının başarılarıyla övünürdü her yerde. → Adam bir anda sanki yaşlandı. → Peynirler küflendi. → Kuşlar kafeste çırpınıyordu. → Sinirler gerildi. → Olanlara çok üzüldü. → Çocuk hızla gelişiyordu. → Yüzü nasıl da buruştu? → Adam biraz sakinleşti. → Sebzeler sıcaktan büzüştü. → Taksi tutmama rağmen toplantının sonuna yetiştim.

• “-l” ve “-n” ekleri cümleye edilgenlik sağladığı gibi dönüşlülük de sağlayabilir. Fiilin edilgen mi yoksa dönüşlü mü olduğu cümlenin anlamından anlaşılır. Ayrıca, edilgen fiillerin gerçek öznesi yoktur ancak, dönüşlü fiillerin gerçek öznesi vardır.

Çöpler kutuya döküldü. (edilgen) İnsanlar yola döküldü. (dönüşlü)

Artık her şey söylenmişti. (edilgen) Adam huysuzca söylenmişti. (dönüşlü)

Arsa iki parçaya bölünmüştü. (edilgen) Hücreler ikiye bölünmüştü. (dönüşlü)

Araçların etkisiyle bina sarsıldı. (edilgen) Haberi duyunca çok sarsıldı. (dönüşlü)

Bölgeye bin ağaç dikilecek. (edilgen) Gelip tepemde dikilecek. (dönüşlü)

Pişmiş aşa su katıldı. (edilgen) Savaşa katıldı. (dönüşlü)

Örnek Soru

“Şu soruya aklım takıldı.” Bu cümlenin yüklemiyle aşağıdakilerden hangisinin yüklemi arasında özne – yüklem ilişkisi bakımından bir benzerlik vardır? A) Çevreden toplanan çöpler yakıldı. B) Bir çığlık atarak ileriye atıldı. C) Böyle soğuk daha önce görülmüştü. D) Toplantıda söylenenler çarpıtıldı. E) işten geçen ay kovulmuştu.

Çözüm: Soruda verilen cümlenin yüklemi dönüşlü çatılıdır. Dolayısıyla seçeneklerde dönüşlü çatılı bir fiil aramak gerekir: A’da “yakılma” eylemini gerçekleştirenler belli değildir, C’de “görüldü” filiyle görme eylemini yapan etken belli değildir, D’de “söylenenleri çarptıranlar” belli değildir, E’de “kovma” eylemini gerçekleştiren kişi/ler belli değildir. O halde A, C, D ve E seçeneklerindeki yüklemler, edilgen çatılıdır. Buna karşın B’de “ileriye atılan” kişi gizli özne olan “o”dur. Kendini ileri atan ve bundan etkilenen yine öznenin kendisidir. Dolayısıyla B’deki yüklem dönüşlü çatılıdır. Doğru seçenek B’dir.

DİKKAT! Doğayla ilgili filler “-l”, “-n” eklerini alsa da etken kabul edilir.

Bulutlar çekildi. / Hava açıldı. (etken fiillerdir)

Örnek Soru

Aşağıdaki cümlelerden hangisinde özne yaptığı işten etkilenmektedir? A) Orta çağda bilimsel kitapların değeri bilinmedi. B) Kaybettiği saat iki ay sonra evinde bulunmuştu. C) Kenarlara köşelere gizlenerek çok dövünmüştü. D) Bütün gün çarşıda ne yaptığı hiç bilinmiyordu. E) Sorular sınavdan sonra bir bir yanıtlanmalıdır.

Çözüm: Öznenin yaptığı işten etkilendiği fillere dönüşlü fiil denir. A, B, D ve E seçeneklerindeki yüklemler edilgen çatılıdır. C seçeneğindeki “dövündü” yüklemi ise dönüşlü çatılı bir fiildir. Doğru cevap C’dir.