Elektrik, var olduğu her noktada kontrollü bir şekilde kullanılması gereken ve risk faktörlerine karşı güvenlik önlemlerine özen gösterilmesi gereken bir enerji kaynağıdır. Çünkü akım her zaman güvenli ve pratik bir şekilde akmaya devam etse de birçok faktör akımın geçtiği yerlerde risk ortaya çıkmasına neden olabilir. Örnek olarak elektrik arkı ya da ark flaşı olarak bilinen durum, elektrik kullanımında en büyük riskler arasında yer alır.
Ark genellikle herhangi bir tesiste yapı içerisinde elektrik panosu ile bağlantılı bir şekilde ortaya çıkar. Çünkü arkın oluşma noktası elektrik panolarıdır ve pano çevresinde risk faktörleri her zaman yüksektir. Örnek olarak endüstriyel tesislerde ark oluşma riskine karşı panolar çevresinde önlemler alınması, birçok noktada güvenlik ayrıntılarına dikkat edilmesi ve düzenli bakımlar yapılması gibi birçok farklı prosedür üzerinde durmak gerekir.
Ark Nasıl Oluşur?
Ark belirli faktörlere bağlı olarak oluşan bir elektrik riski olsa da öncelikle ark nedir sorusu cevaplanarak ilerlenmelidir. Elektrik arkı, kısaca bir kıvılcım ile birlikte gazın sıkışması sonucu akımın artması sonrasında elektrik yükünün yüksek basınç ile boşalma göstermesidir. Elektrik boşalması sırasında da ortaya çıkan durum ark patlaması olarak adlandırılırken, iletkenler arasında havadan akımın devam ederek bir patlama oluşturması ve bu durumun yüksek ısı, yüksek ışık ve yüksek ses çıkarmasıdır.
Genellikle panolarda birçok faktör nedeni ile ark patlaması ve parlaması durumu ile karşılaşılabilir. Özellikle de kısa devre en önemli nedenler arasında yer alırken, kısa devreye neden olabilecek faktörler arasında da birçok ayrıntı bulunmaktadır. Örneğin; pano içerisine çok uzun bir dönem boyunca giren tozlar, haşereler, yabani hayvanlar veya sıkışan yabancı maddeler bir süre sonrasında devrede korozyon oluştururken ya da nemlenmeye neden olurken, bu durum bir kısa devre sonucunda da ark patlaması oluşturabilir.
Ark patlaması oluşturacak kısa devre nedenleri arasında bazen pano içerisinde çalışma yapılırken devreye dıştan temas edebilecek veya devrede bir kıvılcım oluşturabilecek bir malzeme düşüşü veya teması bulunabilir. Bazen panonun kurulumunun gerçekleştirilmesi sırasında bir hata yapılmış olması, uzun süre boyunca panoda bakım yapılmaması, bağlantıların gevşek olması, koşulların düzgün bir şekilde oluşturulmadan panonun yanlış yerde konuşlandırılması veya yalıtımın iyi yapılmaması gibi birçok faktör ark elektrik patlaması riski oluşturabilir.
Ark Patlaması Risk ve Güvenlik Faktörleri
Ark oluşması sonucunda parlamanın ne kadar büyük bir şiddette oluştuğu, ne kadar sürdüğü ve kişi ya da nesnelerin patlamaya ne kadar mesafede bulundukları oluşabilecek risklerin boyutunu da belirler. Bu neden ile özellikle endüstriyel tesisler ve çalışma alanlarında panolar dıştan yalıtılmış ve çalışma alanından uzak bir noktada bulunmalıdır. Çünkü ark durumunda yakın konumda bulunan çalışan sistemler veya malzemeler hızlı bir şekilde yangına maruz kalabilir ve özellikle insanlar büyük bir yaralanma ya da ölümcül hasar ile karşılaşabilir.
Ark patlaması sırasında çok yüksek boyutlu yani insan kulağının dayanabileceğinin üzerinde bir desibel ile ses ortaya çıkarken, bir anlık görünen ultraviyole ışık ya da artan binlerce derece sıcaklık büyük insani riskler ortaya koyabilir. Özellikle pano üzerinde ya da pano odasında çalışma gerçekleştirilirken, yaşanabilecek ark risklerinde mutlak bir şekilde çalışanlar için de güvenlik önlemleri alınması gerekir. Örnek olarak günümüzde bu risklere karşı olarak uluslararası standartlara göre çalışanların riskten korunabilecek şekilde ısı ve aleve dayanıklı elbiseler kullanması gibi noktalara dikkat edilmelidir.
Endüstriyel tesisler, şantiyeler, çalışma sahaları ve fabrikalar gibi birçok noktada özellikle kontrol ve bakım ayrıntıları üzerinde düzenli bir şekilde durmak ark güvenliği için çok önemli bir konudur. Her tesis içerisinde bir iş süreci oluşturularak ve bu program düzenli bir şekilde uygulanarak, örneğin; koruma ekipmanlarının ve elbiselerinin düzenli kullanılması, elektrik ekipmanlarının sadece yetkililer tarafından kullanılması ve pano bakımlarının zamanında yapılması gibi ayrıntılar takip edilmelidir.
Ark riskinin bulunduğu bölgelerde çalışan personeller mutlak bir şekilde bilgilendirilmeli ve oluşabilecek yüksek sıcaklık, ses ve ışık patlamalarına karşı alınması gereken önlemler konusunda standartlar oluşturulmalıdır. Fabrikalar gibi ortamlarda çalışanlar koruyucu ekipmanları her zaman ulaşabilir bir noktada bulundurarak, iş güvenliğine uygun bir şekilde bu malzemeleri kullanmadan ark riski bulunan bölgelerde çalışmamalıdır.
Özellikle ark güvenliği için elektrik sistem ve devrelerinin kurulmasında kaliteye önem vermek gerekir. Bu kapsamda da Türkiye’nin önemli uluslararası güvence oluşturan markaları üzerinden doğru ve kaliteli malzeme seçilmesi ile tesislerde yüksek güvenlik sağlanabilir. Marka birçok farklı uluslararası standarda sahip olarak üretimini gerçekleştirdiği panolar gibi tüm ürünlerde ark risklerine karşı da sizlere bilgilendirme ve güvenlik önlemleri sağlayabilen bir yapı ile hizmet vermektedir.
Kaynak: https://www.arelektrik.com/
